Agrarisch ondernemers uit Wijk bij Duurstede: ‘Het pistool moet van tafel om vertrouwen te herstellen’

LANGBROEK Het pistool moet van tafel, dan kan de provincie weer met de boeren aan tafel gaan zitten en samen werken aan stikstofreductie. Die duidelijke boodschap gaven de agrarisch ondernemers dinsdagavond mee aan de ambtenaren van de provincie en de aanwezige raadsleden van Wijk bij Duurstede. De zaal in dorpshuis De Toekomst in Langbroek zat vol met tientallen agrarisch ondernemers, raadsleden en andere geïnteresseerden. 

door Agnes Corbeij

Het initiatief voor de avond kwam vanuit de gemeenteraad van Wijk bij Duurstede. Zij wilden, naar aanleiding van de onrust na de brief en de beruchte kaart van Van der Wal, in gesprek met de agrariërs uit de eigen regio. Op uitnodiging kwamen drie ambtenaren van de Provincie Utrecht uitleg geven over de rol en standpunten van de provincie. In een interview gaf gedeputeerde Mirjam Sterk eerder aan even pas op de plaats te maken met gesprekken met agrariërs, omdat ze het resultaat van de gesprekken afwacht die Johan Remkes namens de regering voert met betrokken partijen. Het gesprek in Langbroek met raadsleden en agrariërs was het eerste dat de ambtenaren voerden op deze manier.   

KOLLAND EN OVERLANGBROEK Op het kaartje van Christianne van der Wal, minister voor natuur en stikstof, staat aangegeven dat rondom de Natura2000 gebieden Kolland en Overlangbroek voor 2030 tot 95 procent minder stikstof uitgestoten moet worden. Dit betekent voor agrarisch ondernemers het einde van hun bedrijf. In andere gebieden in onze regio geldt een reductie van 70 en 47 procent, wat ook al ambitieus is. 

Jacobine Meijer, programmamanager Aanpak Stikstof bij de provincie, wilde de betekenis van dit kaartje nuanceren. ,,Wij zijn ook helemaal niet blij met deze kaart. Hij was richtinggevend bedoeld, maar hij heeft veel onnodige onrust veroorzaakt. Dat kaartje gaat veranderen, we weten alleen niet hoe het eruit gaat zien.”

ONDERZOEK Joos de Bakker, Gebiedscoördinator Programma Stikstof bij de provincie Utrecht, legde uit dat het helemaal niet zeker is dat uitstoot van stikstof door de lucht de grote boosdoener is in het Natura2000 gebied rondom Kolland en Overlangbroek. ,,Daar gaan we de komende maanden onderzoek naar doen. Het kan heel goed zijn dat er veel meer winst te behalen is door bijvoorbeeld in te zetten op een verbetering van de waterkwaliteit.”

In de plannen van Van der Wal komt ook gedwongen onteigening voor. Dat is bij de hele sector in het verkeerde keelgat geschoten. Willem van der Horst, melkveehouder uit Cothen, wist dat goed te verwoorden. ,,Tot nu toe werkten we goed samen met de provincie. We hebben de afgelopen jaren veel reductie bereikt. Maar als de provincie nu op mijn erf staat, bel ik eerst mijn advocaat. Nu komen jullie in gesprek met het pistool op tafel. Want als we nee zeggen, staat onteigening op het programma.” 

VRIJWILLIG Melkveehouder Hans van Rooijen uit Cothen verwoordde het als volgt: ,,We worden onder druk gezet. Dan gooien we de luiken dicht.” Jacobine Meijer benadrukte dat de provincie wat dat betreft niet achter de plannen van Van der Wal staat. ,,Wij werken nog steeds op basis van vrijwilligheid, dat is onze opdracht vanuit het bestuur van de provincie, de gedeputeerden. Wij spreken niet over onteigening.” 

De grote vraag blijft echter of het Rijk wel mee zal gaan in de wensen van de provincie over gebiedsgerichte aanpak, op basis van vrijwilligheid. Met de dreigende kabinetscrisis in Den Haag heeft niemand daar nu een antwoord op. 

Jeroen van Wijk, voorzitter van het stikstofcollectief van de LTO en zelf melkveehouder in Odijk, deed dan ook een oproep aan alle agrariërs om terughoudend te zijn in gesprekken. ,,Als de overheid nu komt praten, houd dan de kaarten op de borst. We moeten eerst zeker weten dat de provincie mag handelen volgens de eigen plannen.” Van Wijk vertelde eerder dat hij hoopte dat de provincie afstand zou doen van de plannen van het Rijk. Dat gebeurde niet. Wel vroegen de provincies gezamenlijk om meer perspectief voor de agrarisch ondernemers. 

VERTROUWEN Van der Horst gaf heel duidelijk aan wat de provincie kan doen om het vertrouwen van de agrariërs terug kan krijgen. ,,We moeten praten vanuit een realistisch oogpunt. De gevraagde reductie is niet mogelijk voor 2030, dat moet 2035 worden. Ook moet het pistool in de vorm van onteigening van tafel. Ten derde moet innovatie een wezenlijk onderdeel, zeg 30 procent, zijn van de manier van reduceren. Dan kunnen we weer praten.”

Maar als het de provincie al niet lukt, lukt het vanuit Den Haag zeker niet.

Ook de gemeenteraad kan volgens Jeroen van Wijk iets doen om het vertrouwen van de agrariër in de overheid terug te krijgen: ,,Er moet een handreiking komen, een opening. De provincie lobbyt hard voor een oplossing voor de PAS-melders. Dat moet de gemeente ook gaan doen.” Als het vertrouwen niet terugkomt, gaat er geen reductie gerealiseerd worden onder dwang, aldus Van Wijk. ,,Ze hebben ons nodig, onze grond. Als wij de hakken in het zand zetten, komt er geen gebiedsontwikkeling. Misschien neemt het Rijk het over. Maar als het de provincie al niet lukt, lukt het vanuit Den Haag zeker niet.”

ONMACHT Raadsleden vroegen zich hardop af wat hun rol kan zijn in het geheel. De onmacht was voelbaar en werd uitgesproken. Frances Place van Duurstede voor Democratie wilde gaan lobby’en in Utrecht en Den Haag. ,,Wij zijn er voor de inwoners en staan naast jullie. De boodschap van nu, dat er geen toekomst is voor onze agrarische sector, pikken we niet.” Nynke Plaatsman van BurgerBelangen: ,,Ik zit hier echt met buikpijn. Het is moeilijk dat we nu niks kunnen doen. We kunnen op zijn minst lobbyen en een signaal naar Den Haag sturen. We moeten naast onze boeren gaan staan.”

Aan de andere kant vroeg Gerard Migchels van het CDA zich hardop af wat dat voor zin had en wilde de agrariërs geen valse hoop geven. ,,Als raad maken we niet veel indruk. We hebben daar geen rol.” Migchels droeg tijdens de discussie flink bij met zijn kennis over de problematiek, door zijn baan als wetenschapper aan de WUR, waar hij met een netwerk van 110 agrariërs werkt aan verlaging van stikstofuitstoot. ,,Veel emotie wordt veroorzaakt door desinformatie. Een groot deel van de gevraagde reductie is namelijk al gerealiseerd, omdat de sector daar allang mee bezig is.” 

ONZEKERHEID Dat de emoties in de sector oplopen was ook dinsdagavond merkbaar. Er speelt veel meer dan de plannen van Van der Wal. Om verschillende redenen zitten veel boeren al jaren in onzekerheid en kunnen sommigen geen kant meer op in hun bedrijfsvoering. Genoemd werden verkeerde metingen bij luchtwassers, de ontzanding van de Bosscherwaarden, financieringsproblemen en het drama rondom de PAS-melders. PAS-melders zijn agrariërs die een vergunning hadden die werd ingetrokken door de rechter. 

Al deze problematiek bleek onbekend bij de raadsleden. Dat bleek de grootste winst van de avond: het uitwisselen van kennis en daarmee begrip. De avond werd dan ook afgesloten met de toezegging vanuit de gehele raad dat zij zich verder gaat laten informeren over de ingewikkelde materie.