Nederland ontkerkelijkt maar christelijke feestdagen blijven

BUNNIK Nederland telt voor het eerst meer niet-gelovigen dan gelovigen. Toch is het merendeel van de in totaal elf officiële feestdagen in ons land gekoppeld aan het traditionele christelijke geloof. Met Pasen voor de deur rijst de vraag of het tijd is voor de introductie van nieuwe feestdagen, zoals het Suikerfeest of Keti Koti. ,,Dat wordt niet makkelijk”, verwacht Ernst van den Hemel, religiewetenschapper aan het Meertens Instituut. 

Het aantal mensen dat zichzelf ziet als atheïst of agnost is de afgelopen veertig jaar duidelijk toegenomen, blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Inmiddels geeft meer dan de helft van de Nederlandse bevolking aan niet-gelovig te zijn. Zij ontkennen het bestaan van een of meerdere goden (atheïst) of geloven niet omdat ze niet kunnen weten of er een god of hogere macht is (agnost). In geen enkel ander Europees land is dit percentage ongelovigen zo hoog. 

In de gemeente Bunnik gaf zo’n 40,5 procent van de inwoners aan niet kerkelijk te zijn, blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat tussen 2010 en 2015 is gehouden. Dit is de laatste keer dat het CBS dit onderzoek op gemeentelijk niveau uitvoerde. In die jaren lag het landelijk gemiddelde ongelovigen op 47,9 procent.  Mensen laten het geloof los, maar niet de rituelen

PAASEITJES ,,Dat mensen zeggen dat ze niet meer geloven, betekent niet automatisch dat ze ook dingen die linken aan het geloof uit hun leven bannen”, stelt Van den Hemel, die in 2020 het boek Passie voor de Passie uitbracht. Dat verklaart volgens hem ook dat hoewel Nederland ontkerkelijkt we toch en masse voor de televisie zitten om te kijken naar het paasspektakel The Passion. ,,Kijkers genieten op hun eigen manier van het verhaal dat ooit verbonden was aan religie en geven daar een nieuwe betekenis aan. The Passion gaat natuurlijk ook over algemene thema’s als hoop, vrede en verraad die mensen aanspreken.”

Het geloof hebben veel mensen losgelaten, rituelen die daarmee te maken hebben niet, ziet de religiewetenschapper. ,,Het meezingen met de Matthäus-Passion bijvoorbeeld, maar ook het verstoppen van paaseitjes met Pasen”, zegt Van den Hemel. Daarom zijn christelijke feestdagen ook voor ongelovigen heilig. ,,Die zijn zo ingesleten in onze cultuur. Bovendien zien mensen het als onderdeel van hun identiteit, als uitdrukking van wie wij als Nederlanders zijn.”

Christelijke feestdagen zijn ook voor ongelovigen heilig

DIVERSITEITSDAG Juist om die reden pleitte juriste Wasima Khan onlangs in Trouw voor verandering. Er zijn tegenwoordig namelijk vele verschillende culturen en religies in ons land te vinden, zoals het hindoestaanse holifeest of het Joods nieuwjaar, en die worden volgens haar niet erkend. ,,Het staat haaks op het streven naar een inclusieve werkvloer om alle werknemers voor hun werkverlof te onderwerpen aan de christelijke traditie”, stelt Khan. 

Hoewel de feestdagen officieel zijn vastgesteld, krijgen werknemers wel steeds meer vrijheid om zelf te bepalen wanneer ze vrij zijn. Verschillende werkgevers geven hun werknemers bijvoorbeeld de mogelijkheid traditionele Nederlandse feestdagen in te ruilen tegen een andere religieuze of culturele feestdag, schrijft werkgeversvereniging AWVN op haar website. Ook is de diversiteitsdag in het leven geroepen die naar eigen keuze ingezet mag worden. 

Van den Hemel verwacht niet dat het wijzigen van officiële feestdagen zonder slag of stoot zal gaan, als het al gebeurt. ,,Vooral de conservatieven zien het als een aanval op onze identiteit. Zij maken zich hard voor een wij-cultuur, daar mag niet aan getornd worden, vinden ze.”

Vier op de tien Nederlanders willen feestdagen zelf kiezen
Elf officiële feestdagen hebben we in Nederland: Nieuwjaarsdag, Goede Vrijdag, Pasen (eerste en tweede paasdag), Koningsdag, Bevrijdingsdag, Hemelvaartsdag, Pinksteren (eerste en tweede pinksterdag) en Kerstmis (eerste en tweede kerstdag). De meeste van deze dagen gelden als een vrije dag. Maar er klinken steeds meer geluiden dat mensen zelf willen kunnen bepalen wanneer ze vrij zijn.
Radar vroeg vorig jaar ruim 25.000 Nederlanders of ze een andere indeling van de vrije dagen zouden willen. Ja, antwoordde 43 procent van de ondervraagden. Nu vallen de meeste dagen waarop we niet hoeven te werken samen met een christelijke feestdag maar daar kan niet iedereen zich in vinden.
Een meerderheid vindt wel dat de nieuwe vrije dagen bestaande feestdagen moeten zijn. Welke dat dan moeten worden? Bovenaan het lijstje staat volgens Radar oudjaarsdag. Zo’n 40 procent zou deze laatste dag van het jaar wel vrij willen zijn. Daarna volgen Dodenherdenking op 4 mei (23 procent) en Sinterklaas (15 procent). Ook het Suikerfeest, carnaval en de Dag van de Arbeid zijn populair als dag waarop niet gewerkt hoeft te worden.
Kijken we naar de feestdagen waarop we nu al vrij zijn, dan is nieuwjaarsdag het meest populair. Negen op de tien ondervraagden zouden deze vrije dag niet in willen leveren. Ook is de overgrote meerderheid blij dat ze op eerste en tweede kerstdag vrij zijn.