Windmolenpuzzel komt op zijn vroegst in 2025 pas weer op tafel

ZEIST De ruimte in Zeist voor windmolens is beperkt. Eind vorig jaar werd duidelijk dat ook in de A12/spoorzone, wat gezien werd als het meest kansrijke gebied, op korte termijn wat het college betreft geen mogelijkheden zijn om windmolens te plaatsen. De raad beslist daar eind februari over. Hoe kwam het zover en hoe nu verder? De Nieuwsbode vroeg het wethouder Wouter Catsburg (CU/SGP) van Duurzaamheid. 

door Agnes Corbeij

De gemeente Zeist startte in 2015 met het opstellen van een Brede Milieuvisie, waar veel inwoners, ondernemers en andere betrokkenen aan bijdroegen. Later volgde daar het Energieplan uit, waarbij gekeken werd welke mix van bronnen van duurzame energie het beste zou zijn. 

UITSTEL In juli 2019 werd de routekaart Nieuwe Energie vastgesteld. Daarin werd de eerdere ambitie om in 2030 energieneutraal te worden, uitgesteld naar uiterlijk 2050. Catsburg: ,,Het was totaal niet realistisch, dus dan moet je bijstellen. We volgen nu de landelijke lijn.” Voor Catsburg is het proces naar duurzame energie een constante lijn. ,,We zijn er in 2015 al mee begonnen en hebben inwoners daar goed in meegenomen.”

In 2020 en 2021 kwam de Regionale Energie Strategie (RES)  in beeld. Alle gemeenten in de regio moesten gaan kijken hoe zij concreet bij kunnen dragen aan de opwek van duurzame energie. ,,Toen vanuit het Rijk de Regionale Energie Strategie op ons af kwam waren we al goed onderweg, we werden er niet door overvallen.” De raad van Zeist besloot om naast zonnepanelen op daken, bijvoorbeeld 35 hectare zonnevelden en 2 grote windmolens te plaatsen. Windmolens zouden een hele grote bijdrage kunnen leveren.

KANSRIJK Een onderzoek van Bosch en Van Rijn uit 2020 werd leidend voor de gemeente. Daarin werden de meest kansrijke locaties voor windturbines op een rij gezet. Omdat een groot deel van Zeist bebouwd is of hoge ecologische waarde heeft, zijn er niet veel mogelijkheden. Eigenlijk werd alleen de A12/spoorzone als serieuze optie aangewezen in dit rapport. In het geval dat de provincie toe zou staan windmolens te bouwen in gebieden die vallen onder NatuurNetwerk Nederland, zijn er ook opties in het oosten van de gemeente, in het bos of bij Kamp van Zeist.

Het stuk essenhakhout van Utrechts Landschap in de A12/spoorzone - Agnes Corbeij

De gemeenteraad gaf het college opdracht om de mogelijkheden in de A12/Spoorzone te onderzoeken. Dit leidde vrijwel meteen tot veel weerstand vanuit omwonenden, zowel uit Zeist als Odijk. Catsburg vindt in eerste instantie dat er goed gehandeld is. ,,We hebben een zorgvuldig proces gevolgd. De intentie was uit te zoeken of plaatsing van windmolens mogelijk was. Het is jammer dat er toch mensen waren die dat niet geloofden.”

DAT DOET PIJN Achteraf bezien heeft Catsburg er wel van geleerd. ,,Ik heb mensen recht in de ogen gekeken en eerlijk uitgelegd dat er nog geen besluit genomen is. Dat sommigen dat niet geloven, doet pijn. Dat reken ik mezelf ook aan. Het leermoment is dat we wellicht nog intensiever met omwonenden in gesprek hadden kunnen gaan. Misschien was een extra digitale bijeenkomst goed geweest voor het vertrouwen.”

Catsburg wilde eerst meer informatie hebben om met de betrokkenen te delen. ,,De insteek was: Laten we eerst kijken of het mogelijk is. We wilden niemand onnodig bang maken. Dat heb ik onderschat. Het verhaal ging een eigen leven leiden. Dat ga ik in de toekomst anders doen, zeker bij een beladen onderwerp als windmolens. Ik begrijp de angst van omwonenden heel goed.”

DE BRIEF Ook in Bunnik leverde het onderzoek onrust op. Het zoekgebied ligt immers tegen de grens van Bunnik aan, de windmolens zouden 500 meter van het dorp Odijk kunnen komen. Wethouder Heijmerink beloofde de raad een brief te sturen aan Catsburg om te verzoeken het zoekgebied te laten vallen. Die brief verstuurde hij te laat, aldus de raad. Een motie van afkeuring deed hem besluiten af te treden. 

Paul Heijmerink stapte op na een motie van wantrouwen - Simone Heijmerink

Heijmerink sprak Catsburg kort nadat de raad hem vroeg de betreffende brief te sturen, tijdens een bijeenkomst. Catsburg: ,,Hij liet mij weten dat hij de opdracht had een pittige brief te schrijven, ik wist wat erin zou komen te staan.” Catsburg denkt niet dat het verschil had gemaakt als Heijmerink de brief wel op tijd verstuurd had. ,,We hadden al vroeg in het proces contact met de gemeente Bunnik en Utrechtse Heuvelrug. De geluiden vanuit Odijk waren bij ons al bekend.” Eind vorig jaar kwam het college van Zeist naar buiten met het advies het onderzoek naar windmolens in de A12/spoorzone in de ijskast te zetten. 

JAAR VAN HET DAK Hoe nu verder? Eind februari moet de raad besluiten of ze het advies om niet verder te gaan met het onderzoek naar de mogelijkheden voor windmolens in de A12/spoorzone overneemt. Ondertussen werkt de gemeente door aan de alternatieven. ,,We gaan in 2022 vol inzetten op zonnepanelen op daken.”

Catsburg ziet nu geen mogelijkheden om naar Kamp van Zeist te gaan kijken voor de plaatsing van windmolens. ,,Daar liggen al heel lang afspraken met Hart voor de Heuvelrug om een deel terug te geven aan de natuur.” Volgens die afspraken wordt het gebied in 2025 overgedragen aan Utrechts Landschap. ,,We hebben al vele gesprekken gevoerd met Utrechts Landschap, zaadjes zijn geplant. Ook wordt het gebied nu mogelijk in gebruik genomen door COA voor de opvang van vluchtelingen, dat is een complicerende factor.” 

UTRECHTS LANDSCHAP Kamp van Zeist is op verzoek van de raad vorig jaar wel als zoekgebied voor windenergie opgenomen. In 2025 komt de RES 3.0, een herijking van het eerste plan, aan de orde. Catsburg: ,,Dan komt ook Kamp van Zeist weer op de agenda.” Utrechts Landschap maakte eerder al bekend geen voorstander te zijn van het opofferen van natuur voor de bouw van windmolens. 

Voor zonnevelden zijn er nog wel mogelijkheden. Als de raad eenmaal heeft ingestemd met het stoppen met het onderzoek naar windenergie in de A12/spoorzone staat het initiatiefnemers vrij een aanvraag in te dienen voor de aanleg van een zonneveld op die plek. Bij Stedin ligt al een aanvraag voor een aansluiting op het elektriciteitsnetwerk ter grootte van 30 hectare zonnevelden, de initiatiefnemer zal waarschijnlijk snel bij de gemeente aankloppen. Voordat zonnevelden gebouwd kunnen worden, moet de gemeenteraad erover beslissen, want er is een wijziging van het bestemmingsplan voor nodig. Ook moet de gemeente een dergelijk plan toetsen aan de voorwaarden uit de Beleidsvisie Zonnevelden.

BOEREN Wat Catsburg betreft, zijn de agrariërs in dit gebied de belangrijkste stakeholders. ,,Zij verbouwen al generaties lang ons voedsel in dat gebied. Hun medewerking is hier essentieel.” Er zit een aantal agrariërs in dit gebied, zij verschillen van mening over de aanleg van zonnevelden en willen daarover nog niet in de media naar buiten komen. 

Ook is Rijkswaterstaat aan het onderzoeken of ze gaat investeren in zonnevelden op de halve overkapping van de A28 bij Vollenhove en zonnepanelen op het talud van de A28, in het kader van OER (hernieuwbare Energie Op Rijksgrond). ,,In maart 2022 maakt RWS bekend welke trajecten volgend jaar in de volgende tranche meegenomen worden.”

URGENTIE Rond de windmolens is het dus voorlopig even rustig. Wordt daarmee geen belangrijke tijd verloren? Catsburg: ,,We voelen zeker de urgentie voor het opwekken van duurzame energie. Maar het is nu eenmaal geen appeltje eitje. Als gemeente hebben we geen mogelijkheden op eigen grond, dus we zijn altijd afhankelijk van derden.”