Van boerka tot grasvloerkleed: de kunst van Ellen Bruijs

BUNNIK Bivakmutsen voor baby's. Hoewel het voor velen niet meer dan absurdistisch klinkt, zit er in het hoofd van Ellen Bruijs, kunstenares, een gedachtegang achter. In haar eigen huis in Bunnik maakt ze talloze werken met onder andere papier, hout, en stof, die ze maakt van natuurmaterialen uit de omgeving. Bunniks Nieuws sprak haar over haar werk en leven.

door Lucas Boerwinkel

,,Toen ik zeven was maakte ik met vetkrijt twee tekeningen, één van een hertje dat op de schouw stond en de andere van het logo van de vetkrijtdoos", vertelt Ellen. ,,Alle volwassen om me heen vonden dat logo prachtig. Ik was nog klein, maar ik vond die van het hertje gewoon veel knapper. Het is immers moeilijker om iets met diepte na te tekenen dan iets dat al plat is. Ik vind het interessant dat ik dat toen beter wist dan die volwassenen. Ik had al een soort begrip van kunst als kind." 

Ellen Bruijs is geboren in Haarlem, maar heeft haar jeugd doorgebracht in Naarden en Kortenhoef. Ze is uiteindelijk aan de kunstacademie in Utrecht afgestudeerd, maar jaren daarvoor ging ze al naar de Amsterdamse Rijksakademie van Beeldende Kunsten. Toen ze die school na haar tweede jaar moest verlaten omdat haar kunst 'niet persoonlijk genoeg' was, sloeg haar leven om.

INSTORTING ,,Mijn tijd in Amsterdam begon heel intensief", vertelt Ellen. ,,Ik woonde voor het eerst op mezelf, maar voelde me geïsoleerd. Ondertussen was ik erg druk met school, waardoor ik daar niet veel over na hoefde te denken. In mijn tweede jaar ging ik minder naar school. Toen ik eraf moest, stortte ik in. Ik verloor datgene waarvan ik dacht dat ik er goed in was." 

Ellen kwam terecht in het Willem Arntsz Huis in Utrecht, waar ze bijna vier jaar lang psychische hulp kreeg. Daarna is ze opnieuw begonnen met een kunstopleiding, ditmaal in Utrecht, die ze heeft afgemaakt. Ze woonde jarenlang in Zuilen en is uiteindelijk voor de rust en natuur naar Bunnik gekomen, waar ze een huis aan de Kromme Rijn vond.

RIETPLUIMEN PLUKKEN ,,De kunst die ik nu maak, komt voort uit herinneringen", zegt Ellen. ,,Ik beeld dingen uit die ik niet in woorden kan uitdrukken. Zo maak ik nu een vloerkleed met een groot vlak erop, als de afdruk van een tent in het gras. Dat is te linken aan het verliezen van een vriend die ik leerde kennen in het Willem Arntsz Huis. Wanneer je iemand verliest, laat die persoon een leegte achter." 

Het vloerkleed is een groot project, vertelt Ellen. Ze maakt het volledig van stof die ze zelf maakt. Ze haalt schapenwol bij een lokale boerderij en verft de stof met onder andere het aftreksel van rietpluimen die ze plukt aan de Kromme Rijn. Daarna spint ze het tot draad met een spinnewiel, en knoopt het aan het elkaar tot vloerkleed. Het zelf maken van stof is een relatief nieuw project. Ze heeft hiervoor al met verscheidene andere materialen gewerkt.

BOERKA ,,Toen ik op de kunstacademie in Amsterdam zat, moest ik één enkel materiaal kiezen dat bij me paste, maar ik heb echt geen favoriet. Daarom maak ik ook veel verschillende dingen." Ellen laat twee ingelijste bivakmutsen zien. ,,Dit zijn bivakmutsen voor baby's. Die symboliseren kinderen die worden opgevoed in een wereld vol gevaar en oorlog. Je kunt ze tegelijk zien als een soort bescherming waarin ze zich kunnen verstoppen. Met dat thema heb ik ook een boerka gemaakt. Je kunt je erin beschermen, maar tegelijk zit je gevangen." 

Er staan nog meer merkwaardige kunstobjecten in Ellens' huis. Zo is er een zelfgemaakte ladekast met woorden in elk laatje. Het heeft op verschillende plekken gestaan, waaronder het Willem Arntsz Huis. Ook de laatjes slaan op het thema van verschuiling, zoals bij de bivakmutsen. Een normaal ogende fauteuil in het huis zit lekker, maar opvallend hard. Het blijkt gemaakt te zijn van het karton van de doos waarin een andere stoel werd bezorgd, opgevuld met piepschuim. Door het hele huis hangen schilderijen van abstracte, silhouet-achtige figuren. Ze symboliseren de verbondenheid van alles in de wereld, vertelt Ellen. Alles en iedereen is ruimte, en daarom wil ze mensen ook portretteren als een soort ruimte.

BANG VOOR DE TOESCHOUWER Ellen hoopt met haar kunst mensen te raken zonder dat ze precies begrijpen waarom, vertelt ze. Een specifieke doelgroep heeft ze niet. Haar enige doel is om kwalitatief goede kunst te maken, en ze vindt het vanzelfsprekend dat mensen met meer artistiek inzicht zich daarnaar meer aangetrokken zullen voelen. Maar er is nog een reden waardoor Ellen zich liever niet te veel bezighoudt met de mensen die haar werk zullen zien.

,,Er zit veel onzekerheid in me", vertelt ze. ,,Ik ben eigenlijk bang voor de toeschouwer, dus ik probeer daar niet te veel mee bezig te zijn. Omdat mijn werk zo verschillend is, is er ook geen algemene reactie. Er zit geen duidelijke boodschap in. In het werk van de ladekast lag een boekje waarin reacties geschreven konden worden. De meeste mensen vonden het heel mooi, maar de nare reacties doen me alsnog erg veel." 

ALLES IS VERBONDEN ,,Ik haal mijn inspiratie uit dingen of mensen die ik tegenkom. Mensen die aan de rand van de samenleving staan, doen me iets. Bepaalde plekken waar ik langskom, zeker als het op dagelijkse basis is, inspireren me ook. Zo maakte ik een schilderij van een bouwplaats waar ik vaak langsfietste. Soms grijpen onderwerpen uit de actualiteit me aan, zoals de vluchtelingencrisis. Daarom had ik bij Genootschap Kunstliefde in Utrecht een tentje gebouwd met een grens eromheen, waarin ik met mensen praatte over vluchtelingen.

Maar het meest bijzondere moment van inspiratie vond een aantal jaren geleden plaats, toen Ellen lang de Utrechtse gracht liep. ,,Ik was op straat, en opeens bekroop het gevoel tegen me dat alles in verbinding was. Het was een heel bijzonder gevoel dat nog dagen is blijven hangen. Ik probeer het nu te laten zien in mijn werk." 

https://ellenbruijs.nl/