Coalitie voor de mensenrechten over vrijheid met algoritmes

ODIJK In onze samenleving worden steeds meer beslissingen genomen door algoritmes. Hoe verhoudt zich die toenemende digitalisering zich met onze vrijheid en mensenrechten? Op deze zeer actuele vraag zal Janneke Gerards, hoogleraar fundamentele rechten aan de Universiteit Utrecht, een antwoord geven. Zij is dit jaar de spreker tijdens de bijeenkomst van de Coalitie voor de mensenrechten, die op 16 september in het gemeentehuis wordt gehouden.

door Margriet Hunse

ALGORITMES ,,Mensen sluiten zich aan bij digitale platforms als Facebook, Airbnb en Uber. Via digitale platforms wordt veel informatie over gebruikers verzameld," licht Gerards toe. ,,Een algoritme is als een recept: je hebt ingrediënten en een proces nodig om iets te bakken. Dat doet een algoritme ook, je stopt er in een vastgestelde volgorde data in en dat levert een resultaat op. Maar veel algoritmes zijn ingewikkeld. Ze zijn voor een leek niet meer te begrijpen en worden ook steeds lastiger voor technologen. Er zijn zelfs algoritmes die zichzelf verder programmeren. Er worden dus beslissingen genomen waarvan we niet meer precies kunnen achterhalen hoe ze tot stand zijn gekomen." Een van de gevaren is dat mensen op internet op grond van hun zoekgedrag alleen nog maar eenzijdige informatie krijgen, een soort filterbubbel. ,,De toegang tot informatie wordt gestuurd en je focus wordt steeds smaller, je ziet geen andere meningen meer. Maar aan de andere kant vind je zo wel over de hele wereld mensen met dezelfde hobby als jij."

OBJECTiEF Volgens Gerards kunnen algoritmes zowel nadelige als voordelige uitwerking op de samenleving hebben. ,,In het menselijk denken zitten fouten. In algoritmes en de invoerde data kunnen die ook zitten, ze zijn immers geprogrammeerd door mensen. Dat kan bijvoorbeeld het risico met zich meebrengen om discriminerend te zijn of om dat te versterken. Een voorbeeld is een fraude-detectiesystemen dat sommige wijken aanwijst als fraudegevoelig. Het is in sommige gevallen totaal onduidelijk of in die wijken echt wel meer fraudeurs wonen. Aan de andere kant kan een algoritme juist denkfouten in andere algoritmes opsporen en zo leiden tot een objectievere besluitvorming."

Gerards zal ook stilstaan bij de impact van algoritmes op de mensenrechten. ,,We hebben het mensenrecht om te zijn wie we willen zijn, om onze eigen keuzes te maken. Maar hoe worden die mensenrechten gewaarborgd?"

BEWUSTZIJN De Coalitie voor de mensenrechten liet de afgelopen 18 jaar deskundigen uit heel verschillende vakgebieden aan het woord over het thema mensenrechten. Rob de Coole van de Coalitie voor de mensenrechten: ,,We zijn begonnen na de aanval op de Twin Towers in 2001. Een aantal organisaties als Amnesty, Vluchtelingenwerk en de kerken vroeg zich af hoe het stond met de mensenrechten, nadat de oorlog aan het terrorisme werd verklaard. Sindsdien is er elk jaar een onderwerp. Dit jaar zochten we een spreker die ons kan vertellen over veiligheid en vrijheid. Hoe staan we in de samenleving tegenover de toenemende digitalisering en hebben we het gevoel dat we gestuurd worden? Welke vrijheid heb je als individu nog om je eigen mening te vormen? De digitale wereld is iets waar de meesten van ons amper weet van hebben. Via Janneke Gerards hopen we een beetje meer kennis op dat gebied te krijgen. Hopelijk brengt de avond ons ook meer bewustzijn van dat we in een vrijheid leven die ook grenzen heeft. Grenzen die je niet kent maakt vrijheid ook gevaarlijk." Dat er ieder jaar mensen van verder weg komen om de avond bij te wonen, geeft volgens De Coole aan dat het organiseren van lezingen rond mensenrechtenthema's in een behoefte voldoet.

De Coalitie voor de mensenrechten is op maandagavond 16 september, 20 tot 22 uur in het gemeentehuis. Burgemeester Ruud van Bennekom zal de avond openen.