Jong en Bevrijd: ooggetuigen van WOII vertellen

WIJK BIJ DUURSTEDE Hoe was het om jong te zijn in de Tweede Wereldoorlog. Er zijn niet veel mensen meer die dit hebben meegemaakt. Dat is dan ook de reden dat de verhalen van mensen die er bij waren nu zijn opgetekend. Er is een prachtige documentaire gemaakt, in het Stadsmuseum Rhenen en Sadsmuseum Woerden was een tentoonstelling georganiseerd, in Wijk bij Duurstede, Utrechtse Heuvelrug en Houten zou een reizende expositie te zien zijn bij diverse bijeenkomsten. Bij de expositie en documentaire hoort ook een boekje met alle portretten en verhalen. De exposities kunnen door de coronamaatregelen nu helaas nog niet doorgaan. Wel komt er een virtuele tour.

Ali van Vemde

Het project is een initiatief van Jos Meijs, Winfried Leeman en Izak van Rij. Jos Meijs verzorgde de interviews en teksten, Winfried Leeman de fotografie en Izak van Rij de videografie. In samenwerking met Stadsmuseum Rhenen, Stadsmuseum Woerden en Regionaal Archief Zuid-Utrecht (RAZU) kon dit unieke project worden gerealiseerd. Er is twee jaar aan gewerkt. Om ook jongeren bewust na te laten denken over vrijheid is er lesmateriaal beschikbaar voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs.

VERHALEN NU VASTLEGGEN Ria van der Eerden (RAZU) en Winfried Leeman vertellen over dit prachtige project. „Het idee kwam van Jos Meijs," vertelt Winfried. „We realiseren ons dat de mensen die er bij waren inmiddels hoogbejaard zijn. Over een paar jaar zijn we die verhalen kwijt." Het eerste plan was het maken van een documentaire. Er zijn voor 'Jong en Bevrijd' 20 mensen gezocht die in de provincie Utrecht wonen of hebben gewoond, zowel mannen als vrouwen. De diversiteit in de verhalen is groot. Allemaal vertellen zij hoe zij de bevrijding hebben beleefd. Voor sommigen was er vooral blijheid, voor anderen was het een verwarrende en onveilige tijd. Allemaal zijn ze het erover eens dat vrijheid iets is om zuinig op te zijn. Ria van der Eerden heeft vanuit de RAZU meegewerkt aan het project. In het archief is een schat aan materiaal te vinden over deze periode, waaronder ook veel beeldmateriaal. Recentelijk werkte de RAZU ook mee aan de speciale bevrijdingseditie van de Libelle. Hierin een uitgebreid verhaal over Loek Caspers die in deze omgeving een actieve rol heeft gespeeld in het verzet. Jos Meijs zocht de mensen voor de interviews, Winfried Leeman maakte hierbij de foto's. Helaas kon Jos vanwege gezondheidsproblemen het project niet afronden en heeft Winfried zijn taak overgenomen. „Dat lukte niet allemaal op locatie," vertelt Winfried. „In verband met de leeftijd hebben we een aantal mensen thuis gesproken en ik ben ook naar Duitsland geweest en naar Engeland om mensen op te zoeken."

MOOIE GESPREKKEN Alle geïnterviewden vertellen hun persoonlijke verhaal over de plek waar zij de bevrijding meemaakten. Uit deze regio zijn dit Joop Alberts (Langbroek), Hans van Beeck Calkoen (Cothen), Bertus Boekhout (Houten), Mies van Schaik (Odijk),Cees Hagoort (Wijk bij Duurstede), Evert Galama (Bunnik) en Frank Lington (Wijk bij Duurstede). De verhalen zijn heel verschillend. Hans van Beeck Calkoen is zestien jaar als Cothen wordt bevrijd. Als dochter van de burgemeester wordt ze al vroeg in haar leven geconfronteerd met de gewetensvraag 'Wie is goed en wie is fout in oorlogstijd?' Bertus Boekhout weet nog dat als het gezin wordt geëvacueerd, de dieren op de boerderij worden vrijgelaten. Als ze terugkomen lopen ze nog keurig op het erf. Mies van Schaik en haar man Kees hebben onderduikers en helpen mensen aan eten. Cees Hagoort moet rennen voor zijn leven als op 4 mei 1945 SS'ers op hem schieten. Hij glipt de Mazijkgang in en dat is zijn redding geweest. Voor Evert Galama was het vooral een verwarrende tijd. Er was volkswoede, iedereen die met de bezetters had geheuld werd uit huis gesleurd. Een heel ander verhaal is dat van Frank Lington die als zoon van twee NSB-ers meemaakt dat de etalageruiten worden ingegooid. „In die tijd konden de mensen niet vergeten wat mijn ouders hadden gedaan, de mensen waren te emotioneel. Er was geen haat, maar mijn ouders werden wel getreiterd."

„Er zijn twee documentaires gemaakt," vertelt Winfried. „Eén van 12 minuten en één van 50 minuten. De bedoeling was dat deze op 5 mei te zien zouden zijn bij Theater Calypso. Nu worden op 5 mei via de online expositie alle 20 portretten vrijgegeven. Dit gebeurt via de verschillende communicatie kanalen van in ieder geval de gemeente Wijk bij Duurstede en het RAZU."